ASPEKTY SPOŁECZNE I GOSPODARCZE NA PRZYKŁADZIE REGULACJI DOTYCZĄCYCH KONOPI INDYJSKICH

Wprowadzenie

Dyskusja o legalizacji narkotyków nie ustaje, szczególnie nasilając się w związku coraz bardziej liberalną polityką państw w tym zakresie. O zjawisku legalizacji i depenalizacji środków psychoaktywnych mówi się najczęściej w kontekście marihuany, którą od tego roku można legalnie nabyć w stanie Kolorado (1). Stopniowo zwiększa się liczba krajów, które rozważają zastosowanie podobnego modelu we własnym zakresie.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie pozytywnych i negatywnych skutków legalizacji narkotyków w dwóch aspektach – społecznym i ekonomicznym. Tematyka zostanie przedstawiona w kontekście skutków uzależnia, z drugiej strony zostanie dokonana analiza pod względem wpływów budżetowych, związanych z legalizacją marihuany. Ponadto zostanie zaprezentowana rola marihuany w przemyśle. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy możliwa jest powszechna legalizacja narkotyków.

Konopie indyjskie – charakterystyka, zastosowanie w przemyśle

Jako pierwsi na świecie konopie w przemyśle wykorzystywali Chińczycy, czego potwierdzeniem jest odkryte w 1972 r. starodawne cmentarzysko, które pochodziło z dynastii Zhou Chao (1046-256 p.n.e.). Tkaniny, które tam odnaleziono okazały się być sporządzone z konopi (2). Rośliny te były wówczas wykorzystywane również do produkcji papieru. Z kolei w Japonii konopie były podstawowym surowcem przy produkcji ubrań, pościeli, mat i sieci. W średniowieczu mieszkańcy Italii panowali na Morzu Śródziemnym i nic nie mogło dorównać mocy i trwałości lin konopnych, którymi otaklowane były ich okręty (3).

Jak podaje polskie ustawodawstwo konopie włókniste to „rośliny z gatunku konopie siewne (Cannabis sativa L.), w których suma zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,20% w przeliczeniu na suchą masę” (4). W Centralnym Ośrodku Badań Odmian Roślin Uprawnych wymienionych jest 6 odmian konopi włóknistych. Wszystkie zarejestrowane są przez Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, który znajduję się w Poznaniu (5). W Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych znajdziemy 50 odmian (6).

Z konopi siewnych uzyskiwana jest tzw. biomasa, która nadaje się do stosowania w przemyśle. Surowiec, jakim jest włókno konopne nadaje się do przemysłu:

• włókienniczego,
• papierniczego,
• samochodowego.

Z kolei olej konopny ma zastosowanie w przemyśle:

•  kosmetycznym,
•  farmaceutycznym,
•  chemicznym i spożywczym.

Ostatnim elementem jest paździerz, który jest produktem ubocznym w trakcie przerobu słomy konopnej. Przydatny jest w przemyśle:

• meblarskim,
• budowlanym,
• energetycznym.

Nasiona konopi wykorzystywane są jako pasza dla zwierząt (7).

Tkaniny, jakie uzyskuje się z konopi indyjskich, są przyjemne dla ciała, dobrze przepuszczają powietrze. Są również delikatne, lekkie i miękkie. Nie powodują one żadnych reakcji alergicznych. Ponadto są antybakteryjne. Włókna rośliny są czterokrotnie mocniejsze od bawełny i wchłaniają więcej wody (8).

Z jednego hektara konopi indyjskich uzyskuje się cztery razy więcej papieru niż z hektara lasu (9) . W czasie wegetacji rośliny absorbują z atmosfery ponad 2,5 tony, CO2. Warto dodać, że paździerze konopne mają wysoką wartość energetyczną. Z jednego ara uprawy marihuany można uzyskać do 1,5 tony suchej masy.

Konopie indyjskie są tak wytrzymałe, że można z nich produkować samochód. Jako pierwszy dokonał tego Henry Ford. Na dzień dzisiejszy z roślin uzyskuje się kompozyty mające swoje zastosowanie w przemyśle moto- ryzacyjnym. Części te wykorzystywane są przez takie koncerny jak: Audi, BMW, Chrysler, Fiat, Ford, Opel, Peugeot, Renault, Rover, SEAT, Volkswagen, Volvo (10). Olej napędowy, który jest tworzony na bazie ropy naftowej można zastąpić mieszanką olejów konopnych z 15% metanolem. Otrzymane paliwo wyśle mniej szkodliwych substancji do atmosfery (11).

Włókno konopne z dodatkiem wapna jest lżejsze i mocniejsze od cementu stosowanego w budownictwie. Budynki, powstałe na bazie włókien tych roślin, nie tracą ciepła w takim stopniu jak betonu, są bardziej odporne na grzyby i gnicie dzięki swoim właściwościom „oddychającym”. Przy produkcji ekologicznych materiałów wykorzystuje się paździerze konopne. Tworzy się z nich nie tylko płyty izolacyjne, lecz także meble. Dzięki właściwości absorpcji dwutlenku węgla roślina ta jest przyjazna środowisku (12). Łyko, które jest wzbogacone w celulozę, świetnie nadaje się do tworzenia plastiku, który ulega biodegradacji. Środowisko z przyczyn oczywistych jest mniej zaśmiecone.

Olej konopny przydatny jest w produkcji kosmetyków dla skóry suchej i wrażliwej (13):

•  szamponów,
•  odżywek do włosów,
•  mydeł,
•  kremów.

Szacuje się, że konopie mają ponad 40 000 zastosowań w przemyśle i liczba ta stale rośnie (14).

Modele sprzedaży narkotyków

Współcześnie wypracowano kilka modeli sprzedaży narkotyków, od których byłyby uzależnione wpływy do budżetu. Prawdopodobnie największe korzyści przyniosłoby zastosowanie, które jest podobne do tego, tyczącego się sprzedaży wyrobów tytoniowych, a mianowicie nieograniczony dostęp do używek niemal wszędzie i przez całą dobę. W tym przypadku dostępność jest największa, a monitoring rynku najmniejszy. Drugi model, zakłada, że substancje psychoaktywne byłyby dostępne na receptę. Takie rozwiązanie zapewnia największy nadzór nad podażą. Osoby, które potrzebują narkotyków z przyczyn medycznych, dostają receptę od lekarza prowadzącego danego pacjenta. System ten daje możliwość kontrolowania ilości zażywanego leku. Jednakże społeczeństwo, które nie ma wiedzy o np. marihuanie, taki stan rzeczy może uznawać za porażkę systemu, ponieważ państwo zezwalać będzie na „legalne ćpanie”. Podobnym modelem byłaby sprzedaż używek w aptekach, bez wymaganej recepty. Najmniejsze obostrzenia dotyczyłyby ostatniego modelu, z jakim mamy styczność w przypadku alkoholu tzn. jego dostępności w różnego typu sklepach. Tych małych – monopolowych, jak i tych dużych – wszelkiego rodzaju marketach. Jedynym warunkiem zakupu byłoby osiągnięcie określonego wieku. System ten daje najmniejszą formę kontroli nad ilością sprzedawanych używek. Najlepszym modelem regulacji rynku konopi indyjskich (i innych tzw. miękkich narkotyków) wydają się być sklepy z koncesją, podobne do tych, które istnieją w Holandii tzw. Coffee shopy. W tym przypadku producentem używek byłoby państwo. Na mocy ustawodawstwa regulacji mogłyby podlegać (15):

•  wiek osób,
•  ograniczenia dotyczące jednorazowego zakupu,
•  lokalizacje, w której taki sklep może być umiejscowiony.

Kolejnym, dodatkowym obostrzeniem może być wymaganie specjalnych kart magnetycznych z przypisanym nr PESEL. Stworzenie specjalnego systemu informatycznego, sprzężonego z kartami pozwoliłoby na kontrolę historii zakupów danej osoby. Płatność wyłącznie za pomocą kart debetowych pozwoliłoby wyeliminować próby pobierania haraczy (16).

W ostatnich latach można zauważyć tendencję do liberalizacji przepisów prawnych dotyczących zażywania marihuany dla tzw. celów rekreacyjnych. Wiele krajów zdecydowało się zdepenalizować posiadanie jej małych ilości (np. Włochy, Meksyk czy Portugalia). Natomiast obywatele państw, takich jak Francja czy Estonia, za samo posiadanie nieznacznych ilości mogą być ukarani jedynie mandatem. Na inne rozwiązanie postawiły Belgia oraz Czechy, gdzie – oprócz posiadania małych ilości (odpowiednio 3 i 15 g) – legalna jest uprawa na własny użytek (odpowiednio 1 i 3 rośliny). Iran zezwala na uprawę marihuany w calach spożywczych (dodawanie nasion do jedzenia). Depenalizacja w tych krajach oznacza, że konopie indyjskie w tych krajach wciąż pozostają substancjami nielegalnymi, a przepisy regulują tylko określone ilości w określonych sytuacjach. O pełnej legalności można mówić w przypadku Korei Północnej ze względu na brak przepisów regulujących tę kwestię. Holandia często podawana jest jako modelowe państwo pozwalające na legalny zakup marihuany, jednak proces ten jest obostrzony odpowiednimi przepisami. Można kupować (i posiadać) maksymalnie 5 g, zakazana jest prywatna hodowla. Państwowe hodowle zaopatrują sklepy. Najbardziej liberalnym krajem pod względem swobodnego dostępu do konopi indyjskich jest Urugwaj, który w sierpniu zalegalizował rynek marihuany w całości kontrolowany przez państwo.

Polskie przepisy w tej kwestii są niejednoznaczne – prokurator może odstąpić od postępowania, jeśli przyłapany będzie miał przy sobie „nieznaczną ilość” i „przeznaczoną na własny użytek”. Określenie ile wynosi „nieznaczna ilość” leży w gestii osoby, która rozpatruje konkretny przypadek (17).

Ekonomiczne skutki wynikające z legalizacji marihuany

Ustanowienie monopolu państwa nad produkcją, dystrybucją i sprzedażą marihuany pozwoli na kontrolę rynku pracy w tej gałęzi. Dzisiaj już istnieją podejrzenia, że osoby pracujące przy produkcji bardzo często mogą być do tego zmuszane przez przestępców. Nowopowstałe punkty sprzedaży marihuany mogłyby generować dodatkowe miejsca pracy, a tym samym wpływać na wzrostu dobrobytu społecznego. Dodatkowo pozwolenia na prowadzenie coffee shopów zasiliłyby gminny budżet. Gros uzyskanych wpływów z podatku VAT i akcyzy zostałoby przeznaczone na profilaktykę i leczenie w stosunku do wszystkich substancji psychoaktywnych. Część pieniędzy mogłaby wpływać do budżetu państwa na inne cele. Miejsca, w których miałaby miejsce sprzedaż, nie mogłyby być w żaden sposób być reklamowane. To samo dotyczyłoby wszelkiej sprzedaży promocyjnej (18).

Oprócz możliwości zakupu konopi indyjskich w punktach sprzedaży państwo powinno rozważyć możliwość zezwolenia osobom zainteresowanym na domową uprawę pod sztucznym oświetleniem, zwaną indoor. Koszty, jakie ponosiłby obywatel dzieliłyby się na:

•  prąd,
•  nawozy,
•  nasiona,
•  akcesoria tj. lampy filtry oraz jednorazowy wydatek na specjalistyczny sprzęt, w którego skład wchodzi box, wentylator, odbłyśnik.

Ogólna suma wydatków kształtowałaby się na poziomie od 1500 PLN do 2800 PLN. Wielkość tych wydatków byłaby uzależniona od jakości zakupionych produktów. Istotnym kosztem przy każdym cyklu stanowiłyby opłaty za pobór energii elektrycznej, które oscylowałyby wokół 300-450 PLN (w zależności od mocy stosowanych lamp, które średnio podczas jednego cyklu święcą 1100h). Nasiona zostałyby objęte odpowiednią akcyzą i tu państwo mogłoby również zarabiać (19).

Forma prawna regulacji konopi indyjskich ułatwiłaby ośrodkom naukowym na prowadzenie badań dotyczących marihuany, zarówno jej zastosowań w celach przemysłowych jak i medycznych. Zwolennicy legalizacji narkotyków przytaczają argumenty odnoszące się do sfery finansowej i przemysłowej, podają przybliżone, uśrednione wyliczenia, jakie korzyści może osiągnąć budżet po zalegalizowaniu marihuany. Z kolei przeciwnicy legalizacji skupiają się tylko i wyłącznie na aspektach zdrowotnych, obyczajowych i kulturowych. W ostatnim czasie powstała ogromna liczba forów, na których możemy odnaleźć informację na temat legalizacji konopi indyjskich. Przyjmijmy, iż sprzedaż marihuany w oficjalnych punktach sięgnęłaby 350 ton rocznie (raporty policyjne dotyczące spożycia, produkcji wąchają się między 400 a 500 ton rocznie) – czyli 350 mln gramów. Policja szacuje, że jeden gram tej używki na czarnym rynku kosztuje obecnie od 30 do 50 PLN. Dla celów badawczych uśrednijmy cenę na poziomie 40 PLN za gram i przyjmijmy, że tyle właśnie wyniesie również cena netto jednego grama z legalnych źródeł. Przyjmijmy założenie, że państwo obłoży cannabis akcyzą, na poziomie 31,41%, a otrzymamy ok. 12,7 PLN wpływów akcyzowych od każdego sprzedanego grama. Łącznie – ponad 4,4 mld PLN rocznie. Do ceny netto doliczmy teraz także 23% podatku VAT, czyli 9,2 PLN od każdego sprzedanego grama narkotyku. Daje nam to kolejne 3,22 mld PLN rocznie. Łącznie – ponad 7,6 mld PLN czystego zysku dla polskiego budżetu. Kwota, jaka mogłaby zasilić budżet dzięki legalizacji konopi indyjskich, jest wystarczająco duża, by naprawdę poważnie zastanowić się nad sensownością takiego ruchu. Firma badawcza IMS podała niedawno, że na refundację (20) leków budżet wydał w 2013 r. ok. 7 mld PLN .

Na potwierdzenie przedstawionych wyliczeń można przytoczyć oficjalne dane dotyczące sprzedaży konopi indyjskich w stanie Kolorado. W efekcie referendum z końca 2012 roku stany Kolorado i Waszyngton umożliwiły sprzedaż marihuany także do celów rekreacyjnych. W pierwszym z tych stanów osoby powyżej 21. roku życia mogą od 1 stycznia 2014 roku jednorazowo kupić do 28 gramów konopi indyjskich. W stanie Waszyngton (21) sprzedaż marihuany ma stać się legalna w ciągu 2014 roku . Mieszkańcy stanu Kolorado i odwiedzający go turyści wydali 14 mln USD na zakup konopi indyjskich (dziennie klienci kupują „towar” o równowartości 436 tys. USD) Marihuana o przeznaczeniu rekreacyjnym cieszy się 2,2 razy większą popularnością niż legalna już wcześniej medyczna. Na uwagę zasługuje fakt, że narkotyki rekreacyjne obłożone są 2,2 razy wyższym podatkiem niż te służące do celów medycznych. Podatek w przypadku konopi indyjskich w stanie Kolorado wynosi 12,9%. Największą popularnością używka cieszy się w Denver – sprzedaż na poziomie 8,9 mln USD, zaś na drugim miejscu znalazło się hrabstwo Summit, gdzie zakupiono narkotyki w celach rekreacyjnych za 1,3 mln USD. Cały stan dzięki wpływom podatkowym ze sprzedaży marihuany zarobił 2 mln USD, z czego 195 tys. USD wydano na remonty szkół, a w przyszłym roku planowane jest przeznaczenie na ten cel środków w wysokości 40 mln USD (22). Gubernator stanu Kolorado – John Hickenlooper jest zdania, że gros funduszy powinna trafić na leczenie uzależnionych od narkotyków oraz realizację programów uświadamiających młodzież co do zagrożeń, jakie one niosą. Polityk przewiduje, że w ciągu roku wartość sprzedanej marihuany może sięgnąć 610 mln USD, a wpływy podatkowe dla stanu przekroczą 90 mln USD (23).

Możliwość legalnego nabycia konopi indyjskich dla celów rekreacyjnych przyczyniła się do spadków sprzedaży innych używek, co obrazuje sytuacja na rynku piwa. Jak podaje „Financial Times” sprzedaż trunku spadała w styczniu w całych Stanach Zjednoczonych o 4,9%, a w Kolorado o 9,2% (można tam zauważyć znaczącą deprecjacja udziału piwa w całkowitej sprzedaży alkoholu). Taką zależność wykazały badania przeprowadzone na amerykańskich uniwersytetach (m.in. w Montanie), które potwierdzają tendencję marihuany do bycia substytutem alkoholu (24).

Społeczne skutki legalizacji narkotyków

Dyskusja o legalizacji narkotyków nierozłącznie wiąże się z dylematami moralnymi, najczęściej głos w debacie zabierają osoby mające na uwadze tzw. „dobro jednostki” i „dobro społeczne” oraz przedstawiciele liberalnych poglądów, dla których prohibicja jest zaprzeczeniem idei wolności, gdzie jednostka ma prawo do szkodzenia sobie. Nie można mieć wątpliwości co do tego, że substancje psychoaktywne często nazywane „chemicznymi protezami szczęścia” oddziałują na wiele sfer egzystencji człowieka.

Działanie narkotyków łączy się z uzależnieniem na trzech płaszczyznach: fizycznej, psychicznej oraz społecznej. Pierwsze z nich odnosi się do pragnienia zaspokojenia niedoboru jakiejś substancji, przy udziale dolegliwości fizycznych takich jak: drgawki, wymioty, zapaści. Zaniechanie przyjmowania używek wiąże się z tzw. zespołem abstynencyjnym, którego leczenie opiera się na detoksykacji oraz stosowaniu leków blokujących. Uzależnienie w obszarze psychiki człowieka stanowi bardzo silną, trudną do opanowania potrzebę zażywania określonego środka, którego niedobór skutkuje występowaniem dokuczliwych odczuć natury psychicznej oraz pojawieniem się zachowań kompulsywnych. Osoba dotknięta uzależnieniem psychicznym sięga po substancje psychoaktywne, aby zniwelować negatywne doznania towarzyszące odstawieniu, które uniemożliwiają stabilne funkcjonowanie.

Nie można pominąć wpływu środowiska społecznego na jednostkę zażywającą substancje psychoaktywne. Chęć zaspokojenia potrzeb afiliacyjnych prowadzi często do konformizmu, a w skrajnym przypadku do uzależnienia społecznego. Osoba poddana silnemu działaniu grupy, pomimo że zauważa negatywne skutki działania narkotyków, często ulega presji i sięga po używki. Obawa przed społecznym odrzuceniem często de- terminuje decyzję o sięgnięciu po narkotyki (25).

Narkotyki dokonują spustoszenia nie tylko zakresie zdrowia człowieka, prowadzą one również do zaburzeń behawioralnych. Dysfunkcje te ujawniają się w kontekście społecznym, czego nie wykazują osoby uzależnione od popularnych używek – nikotyny czy kofeiny nie wykazują zaburzeń w funkcjonowaniu publicznym. U jednostek niestroniących od narkotyków można zauważyć zmiany zachowania i stylu życia – ich wysiłki skierowane są na osiągnięcie nadrzędnego pragnienia, jakim jest przyjemność związana z zażyciem środka psychoaktywnego. Aktywność uzależnionego zostaje skierowana na działania związane z kupowaniem, handlowaniem, produkowaniem narkotyków i zdobywaniem pieniędzy. Czynniki takie jak wykształcenie, pozycja społeczna, czy zainteresowania w niewielkim stopniu wpływają na zakres funkcjonowania uzależnionej osoby. Silniejszy staje się nałóg, który często pociąga za sobą łamanie przez jednostkę dotychczasowych norm społecznych (kradzieże, prostytucja), osobistych (zaniedbania higieniczne i zdrowotne) oraz moralnych (kłamstwa, brak troski o rodzinę). Następuje deprecjacja zainteresowań, lekceważenie pracy, najbliższych co przekłada się na sukcesywną zmianę stylu życia – intensyfikację kontaktów w grupie narkomanów, przyjęcie stereotypowego, bezrefleksyjnego myślenia oraz działania. Stopniowo narasta ilość czasu i energii, którą uzależniony poświęca na zdobywanie, przyjmowanie używki i trwanie w stanie odurzenia (26).

Aneta Markiewicz, specjalistka profilaktyki uzależnień pracująca z osobami uzależnionymi, zwraca uwagę na następujące skutki zażywania narkotyków: „Wpływ palenia marihuany jest zdradliwy. Inne środki ujawniają negatywne efekty zażywania stosunkowo szybko. W przypadku Cannabisu jest to stopniowy proces wyniszczania psychiki człowieka, który postępuje niepostrzeżenie. Ja nie znam żadnego człowieka, a pracuję już jako specjalista i profilaktyk wiele lat, który pali regularnie przez dłuższy czas marihuanę i nie ma z tego powodu żadnych zaburzeń. Każdy z nich mówi o jakichś uszkodzeniach – często to jest po prostu depresja czy impotencja. Różnych problemów pojawia się mnóstwo.” (27) Jak widać, regularnie zażywany z pozoru „miękki” narkotyk jakim jest marihuana niesie za sobą wiele szkodliwych implikacji dla zdrowia człowieka.

Z drugiej strony nie można pominąć argumentów propagatorów legalizacji narkotyków, głos w sprawie na łamach „Gazety Wyborczej” zajął Tomasz Piątek: „Narkomania zdelegalizowana jest bardziej zabójcza niż legalna (bo w ramach gnojenia ćpuna komuś obili nery pod celą i zmarł po roku wskutek powikłań albo ktoś leżał na betonie przy 20– stopniowym mrozie, bo policjanci kazali – widziałem coś takiego). Dalej: prohibicja hoduje i tuczy mafie. Wojnę z narkotykami przegraliśmy, w Meksyku i Kolumbii wystrzelały się setki tysięcy ludzi etc., etc. Ale jest ważniejszy argument. Delegalizacja narkotyków rodzi dopalacze, które tak się mają do ”tradycyjnych” twardych narkotyków – kokainy, heroiny, amfetaminy – jak chemia przemysłowa do laboratoryjnej. I proszę nie myśleć, że delegalizacja dopalaczy zlikwidowała problem. Delegalizacja dopalaczy rodzi nowe, gorsze dopalacze – gorsze, ale wciąż legalne. Bo nie da się naraz zakazać wszystkich istniejących oraz możliwych narkotyków i dopalaczy. Gdy nowa substancja pojawia się na rynku, naukowcy muszą zbadać, czy ma działanie narkotyczne, i dopiero wtedy mogą ją wpisać na listę sub- stancji zakazanych. W Polsce mają na to 18 miesięcy.” (28)

Restrykcyjna polityka antynarkotykowa powoduje powstawanie potężnych międzynarodowych gangów, których oddziaływanie ujawnia się szczególnie w ubogich państwach. Przykładem może być mały afrykański kraj – Gwinea-Bissau, gdzie przerzut kokainy stał się niemal oficjalnie uznany za główne źródło dochodu narodowego (29).

Podsumowanie

Legalizacja narkotyków, a w szczególności marihuany jest tematem kontrowersyjnym. Mimo, że liberalne rozwiązania przyjęte w wielu krajach przynoszą wymierne korzyści ekonomiczne, to o skutkach społecznych będziemy mieli okazję przekonać się za kilka lat. Na pewno nie okazały się one natychmiastowe i tak spektakularne jak przewidywali przeciwnicy legalizacji narkotyków. Z drugiej strony należy poczekać na długofalowe efekty powszechnej dostępności środków psychoaktywnych. W kontekście użyteczności narkotyków na szczególną uwagę zasługuje rola marihuany w przemyśle, której wykorzystywanie staje się coraz bardziej popularne. Podsumowując, wydaje się, że na globalną legalizację narkotyków należy jeszcze długo poczekać.

Przypisy:

1 http://wyborcza.pl/1,75477,15609744,Stan_Kolorado_zarabia_miliony_dolarow_dzieki_legalnej.html, [dostęp: 21.04.2014]
2 E. L. Abel, Marihuana pierwsze dwanaście tysięcy lat, Warszawa 2010, s. 7
3 S.Benetowa,Konopiewwierzeniachizwyczajachludowych,Warszawa1936, s. 18

4 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz.U. 2005 Nr 179 poz. 1485

5 http://www.coboru.pl/Polska/Rejestr/odm_w_rej.aspx?kodgatunku=KOP, [dostęp: 21.04.2014]
6 Ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie, Dz. U. z 2012 r. poz. 1512, z 2013 r. poz. 865
7 K. Łucarz, A. Muszyńska, Ustawa o przeciw działaniu narkomani. Komentarz, Warszawa 2008 s. 165
8 http://www.yaacool-eko.pl/index.php?article=2250, [dostęp: 21.04.2014]
9 http://wolnemedia.net/ekologia/zbuduj-dom-z-konopi/, [dostęp: 21.04.2014]
10 http://sc.webszkola.com/docs/index-23033.html?page=14, [dostęp: 21.04.2014]
11 http://forum.nasionakonopi.pl/275,w-przemysle/13091,przemyslowe-zastosowania-konopi.html, [dostęp: 21. 04.2014]

12 http://hyperreal.info/node/119, [dostęp: 21.04.2014]
13 http://www.spliff.pl/hemp-lobby/item/1032-konopie-do-pieca, [dostęp: 21.04.2014]. 14 http://www.konopie.info/zastosowanie/, [dostęp: 21.04.2014]

15 W. Poboży, Aspekty ekonomiczne i społeczne wynikające z regulacji konopi indyjskich,Warszawa2013,s.63-64

16 Tamże, s. 64

17 http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,14918895,Rynek_marihuany_rosnie_w_sile__Budzety_krajow_moga.ht ml, [dostęp: 21.04.2014].

18 W. Poboży, op. cit., s. 64
19 M. Kowalski, Domowa uprawa – ile to kosztuje?, „Spliff Gazeta Konopna” 2013, nr 43, s.7

20 http://thefad.pl/content/legalizacja-marihuany-ile-zarobilby-budzet-panstwa, [dostęp: 21.04 .2014]
21 http://swiat.newsweek.pl/w-stanie-nowy-jork-marihuana-ma-byc-dostepna-dla-powaznie-chorych, artykuły, 27 8252,1.html, [dostęp: 21.04.2014]
22 http://www.strefabiznesu.gazetalubuska.pl/wideo/przez-pierwszy-miesiac-sprzedazy-trawki”-kolorado-zarob ilo-2-mln-dolarow, [dostęp: 21.04.2014]
23 http://www.forbes.pl/kolorado-zarabia-miliony-dzieki-marihuanie,artykuly,173038,1,1.html, [dostęp: 21.04. 2014]
24 http://tvn24bis.pl/informacje,187/w-kolorado-spada-sprzedaz-piwa-po-legalizacji-marihuany,394991.html, [dostęp: 21.04.2014]

25 M. Jędrzejko, Rozpoznawanie zachowań narkotykowych i dopalaczowych,Warszawa2012,s.12-13

26 H. Baran-Furga, K. Steinbarth-Chmielewska, Konsekwencje zdrowotne używania substancji psychoaktywnych, [w:] Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów, red. P. Jabłoński, B. Bukowska, J.C. Czabała, Warszawa 2012, s. 56
27 http://natemat.pl/3619,o-czym-nie-chce-wiedziec-palikot-skutki-jarania-zielska, [dostęp: 21.04.2014]

28 http://wyborcza.pl/magazyn/1,134734,15129143,Legalizacja_narkotykow__Natychmiast.html, [dostęp: 21. 04.2014]
29 A. Leszczyński, Polityka, narkotyki i wojny kulturowe, [w:] Polityka narkotykowa: przewodnik „Krytyki Politycznej”, red. J. Kutyła, Warszawa 2009, s. 134

Bibliografia

1. Abel E. L., Marihuana pierwsze dwanaście tysięcy lat, Warszawa 2010.
2. Baran-Furga H., K. Steinbarth-Chmielewska, Konsekwencje zdrowotne używania substancji psychoaktywnych, [w:] Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów, red. P. Ja-błoński, B. Bukowska, J.C. Czabała, Warszawa 2012.
3. Benetowa S., Konopie w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Warszawa 1936.
4. Jędrzejko M., Rozpoznawanie zachowań narkotykowych i dopalaczowych, Warszawa 2012.
5. Kowalski M., Domowa uprawa – ile to kosztuje?, „Spliff Gazeta Konopna” 2013, nr 43.
6. Leszczyński A., Polityka, narkotyki i wojny kulturowe, [w:] Polityka narkotykowa: przewodnik”Krytyki Politycznej”, red. J. Kutyła, Warszawa 2009.
7. Łucarz K., Muszyńska A., Ustawa o przeciw działaniu narkomani. Komentarz, Warszawa 2008.
8. Poboży W., Aspekty ekonomiczne i społeczne wynikające z regulacji konopi indyjskich, Warszawa 2013.
9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz.U. 2005 Nr 179 poz. 1485.
10. Ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie, Dz. U. z 2012 r. poz. 1512, z 2013 r. poz. 865.
11. http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,14918895,Rynek_marihuany_rosnie_w_sile__Budzety_krajow_moga.html, [dostęp: 21.04.2014].
12. http://thefad.pl/content/legalizacja-marihuany-ile-zarobilby-budzet-panstwa, [dostęp:21.04.2014].
13. http://swiat.newsweek.pl/w-stanie-nowy-jork-marihuana-ma-byc-dostepna-dla-powaznie-chorych,artykuly,278252,1.html, [dostęp: 21.04.2014].
14. http://www.strefabiznesu.gazetalubuska.pl/wideo/przez-pierwszy-miesiac-sprzedazy-trawki”-kolorado-zarobilo-2-mln-dolarow, [dostęp: 21.04.2014].
15. http://www.forbes.pl/kolorado-zarabia-miliony-dzieki-marihuanie,artykuly,173038,1,1.html,[dostęp: 21.04.2014].
16. http://tvn24bis.pl/informacje,187/w-kolorado-spada-sprzedaz-piwa-po-legalizacji-marihuany,394991.html, [dostęp: 21.04.2014].
17. http://wyborcza.pl/1,75477,15609744,Stan_Kolorado_zarabia_miliony_dolarow_dzieki_legalnej.html , [dostęp: 21.04.2014].

18. http://www.coboru.pl/Polska/Rejestr/odm_w_rej.aspx?kodgatunku=KOP, [dostęp: 21.04.2014].
19. http://www.yaacool-eko.pl/index.php?article=2250, [dostęp: 21.04.2014].
20. http://wolnemedia.net/ekologia/zbuduj-dom-z-konopi/, [dostęp: 21.04.2014].
21. http://sc.webszkola.com/docs/index-23033.html?page=14, [dostęp: 21.04.2014].
22. http://forum.nasionakonopi.pl/275,w-przemysle/13091,przemyslowe-zastosowania- konopi.html, [dostęp: 21.04.2014].
23. http://hyperreal.info/node/119, [dostęp: 21.04.2014].
24. http://www.spliff.pl/hemp-lobby/item/1032-konopie-do-pieca, [dostęp: 21.04.2014].
25. http://www.konopie.info/zastosowanie/, [dostęp: 21.04.2014].
26. http://natemat.pl/3619,o-czym-nie-chce-wiedziec-palikot-skutki-jarania-zielska, [dostęp: 21.04.2014].
27. http://wyborcza.pl/magazyn/1,134734,15129143,Legalizacja_narkotykow__Natychmiast.html, [dostęp: 21.04.2014].