CZYM JEST KONOPIA SIEWNA?

Konopie siewne (Cannabis sativa L. Sp.Pl.2 1753) – gatunek jednorocznej rośliny zielnej z rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.), rodzaju Cannabis, którego podział na gatunki budzi dziś spory.

Według Linneusza istnieje tu tylko jeden gatunek – konopie siewne (Cannabis Sativa L.), który dzieli się na następujące odmiany botaniczne : konopie dzikie ( var. Ruderalis Janisch), konopie uprawne (var. Vulgaris), konopie indyjskie (var. Indica Lam.) oraz konopie olbrzymie (var. India Lam., subv. Gigantea) (Hoffmann, 1961). Nowsza systematyka (Bocsa, Karusa, 1997) wyróżnia dwa gatunki Cannabis Sativa Serebr. i C.indica Lam. Serebr. W obrębie pierwszego są dwa podgatunki: konopie uprawne ( ssp. Culta) i konopie dzikie (ssp. Spontanea). W podgatunku konopi uprawnych (Cannabis Sativa ssp. Culta ), wyróżnia się tylko grupy ekologiczne: konopie północne, środkowoeuropejskie, południowe, azjatyckie.

Konopie są rośliną jednoroczną, jarą rozdzielnopłciową, dwupienna i wiatropylną. Rośliny żeńskie nazywają się głowaczami a męskie płaskoniami. Rozróżnić możemy je dopiero podczas kwitnienia.

NASIONO

            Nasiono konopi to orzeszek kształtu kulisto-eliptycznego, eliptycznego do sercowatego, barwy ciemnobrązowej do prawie czarnej lub jasnoszarej do białoszarej (jasnozielone orzeszki są niedojrzałe), o błyszczącej powierzchni, na której widoczne są w postaci unerwienia spiralne wiązki naczyniowe znajdujące się pod skórką w warstwie miękiszowej. Orzeszki stanowią materiał siewny konopi. Masa 1000 orzeszków konopi wynosi 10-26 g. Orzeszki zawierają 25-38% tłuszczu i 25% białka. Orzeszki starsze niż 1-2 letnie tracą połysk i marmurkowanie. Po dwóch latach od zbioru nie nadają się do siewu.

KORZEŃ

Korzeń palowy konopi sięga 2,0-2,5 m zależnie od typu ekologicznego roślin, ich płci(krótszy u płaskoni), poziomu lustra wody w glebie. Korzenie boczne rozrastają się w promieniu 0,6-0,8 m (lepiej w glebie mineralnej niż torfowej). Główna masa korzeni mieści się w górnej warstwie gleby (30-50cm). Rozwój systemu korzeniowego jest niewspółmierny z rozwojem części nadziemnej, zwłaszcza w początku wegetacji. W ogólnej masie dojrzałej rośliny udział korzeni wynosi 8-9%.

 ŁODYGA

Łodyga konopi, pokryta włoskami okrywającymi i wydzielniczymi, ma szorstką powierzchnie. Na przekroju poprzecznym u podstawy okrągła, na 1/3 wysokości przechodzi w sześcioboczną, w połowie wysokości staje się wzdłużnie bruzdkowana, pod wierzchołkiem zatraca kształt sześcioboczny, a jej bruzdy pogłębiają się. Grubość łodygi zależy od zagęszczenia roślin w łanie, ale płaskonie są zawsze mniejsze niż głowacze. Optymalna grubość wynosi 4 – 8mm. Wysokość łodygi zależy od typu ekologicznego konopi, od warunków uprawy (azot może wydłużyć łodygę nawet o 50-70%) i od długości dnia. Długość techniczną łodygi, czyli odcinek zawierający tzw. Włókno pierwotne, zdatne do przerobu, mierzy się od miejsca ścięcia do połowy kwiatostanu. Komórki włókna pierwotnego są zbierane w pęczki ( 20mm) warunkach grubsze ( 30 mikrometrów). Warunkach najniższej, pozostawionej jako ścierń części łodygi znajduje się tak zwana „łapa”, czyli poprzerastane ze sobą włókno pierwotne warunkach wtórne, trudne do rozczesania czasie przerobu technologicznego. W warunkach Europy Środkowej łodyga konopi w uprawie na włókno może mieć wysokość 1,5-3,0 m., płaskoni jest przeciętnie o 10-15% wyższa niż u głowaczy, choć głowacze mają o 4-7 tyg. ( Bocsa, Karus, 1997) dłuższy okres wegetacji. W warunkach rozrzedzonej obsady łodyga Głowaccy rozgałęzia się silniej niż u płaskoni. Masa łodygi bez liści i korzeni stanowi 65-75% ogólnej masy dojrzałej rośliny(Bocsa, Karus, 1997).

 BUDOWA ANATOMICZNY ŁODYGI

Budowa anatomiczna łodygi jest specyficzna – pod skórką znajduje się zwarcica, a w dolnej części łodygi pęczki włókna wtórnego, tworzące odrębną siatkę włókien w pierścieniu łyka wtórnego. Łodyga płaskonia zawiera więcej włókna i jest ono delikatniejsze. Włókno pierwotne  włókno wtórne tworzą odrębne, cylindryczne siatki włókien. Siatki podstawy są połączone ze sobą anastomozami przy silnym zdrewnieniu tej partii włókna usztywniają się, stają się staśmione, bezużyteczna część włókna nazywana jest „łapą”. Przy ścinaniu konopi na wysokości 6 – 10 cm łapa praktycznie pozostaje w ścierni. Komórki elementarne włókna pierwotnego są wydłużone – wrzecionowate, ich końce są zawsze zaokrąglone, a niekiedy rozszczepione. Komórki elementarne włókna wtórnego są drobniejsze, okrągłe cienkościenne. Stąd włókno wtórne konopi podczas przerobu słomy roszonej ulega zniszczeniu lub trafia jako krótkie do wytrzepków, przy przerobie ich na pakuły podlega prawie całkowitemu zniszczeniu. Zasadniczym, więc włóknem technicznym konopi jest włókno pierwotne.

LIŚĆ

Liście dłoniastosieczne o 3- 11 odcinkach, złożone z wąskolancetowatych odcinków o brzegach ząbkowanych, powierzchni górnej pokrytej włoskami okrywowymi i nielicznymi wydzielniczymi, na długich ogonkach (3-15cm), osadzone od dołu parami (naprzeciwlegle), w pobliżu kwiatostanu – (naprzemianlegle), a pojawienie się pierwszego takiego liścia jest umownym początkiem fazy generatywnej. Z obu stron pokryte włoskami gruczołowymi, od spodu jaśniejsze. Liście górne mają tylko 3 odcinki lub jeden. Pierwsza para liści nad liścieniami ma po 1 odcinku. Ulistnienie na początku dojrzewania stanowi 24-25 % masy ogólnej rośliny, pod koniec wegetacji maleje do 8-14 %.

KWIAT

Kwiatostanem konopi jest osadzona na wierzchołku rośliny wiecha, luźna u płaskoni, a skupiona i silnie ulistniona u głowaczy. Do połowy wiechy mierzy się długość techniczną łodygi. Kwiaty są niepozorne, męskie złożone z 5 działek kielicha i 5 pręcików o długich nitkach, żeńskie zbudowane ze słupka z jednokomorową zalążnią, otoczone zielonym listkiem przysadki, osadzone w kątach liści na krótkich rozgałęzieniach wiechy. Mieści się w zielonym, zwiniętym w kształcie pochwy podkwiatku,a z małej szczeliny podczas kwitnienia wydostają się znamiona. Suche kwiaty żeńskie konopi indyjskich zebrane pod koniec kwitnienia noszą nazwę marihuany. Kwiaty męskie odmian jednopiennych, są osadzone okółkowo na osi rozgałęzieniaI rzędu, a żeńskie – na jego wierzchołku. Kwiatów męskich jest zwykle mniej.

UPRAWA KONOPI
Konopie, dzięki swoim wyjątkowym zaletom biologicznym, są rośliną
o wielokierunkowym zastosowaniu w różnych dziedzinach przemysłu, głównie włókienniczym ,technicznym i papierniczym.

Konopie cechuje duża plastyczność genotypu, co przejawia się rozległą skalą zmienności. W zależności od zmieniających się warunków rozwoju łatwo zyskują nowe cechy, tracąc poprzednie własności. Dlatego spotykamy wśród nich ogromne bogactwo typów, form, odmian, o dużych różnicach morfologicznych i użytkowych, takich jak konopie włókniste, oleiste i narkotyczne. We wszystkich typach uprawianych konopi można ponadto wyodrębnić konopie jednopienne i dwupienne.

Według oceny Centralnego Ośrodka Badań Odmian Roślin Uprawnych krajowe odmiany konopi jednopiennych korzystnie wyróżniają się cechami rolniczymi i technologicznymi na tle innych form i odmian konopi testowanych
w polskich zakładach doświadczalnych.

Konopie te dojrzewają wcześniej, dają wysokie i stabilne plony nasion i słomy,
a w wyniku dużej procentowej zawartości włókna w łodygach (powyżej 27%) zapewniają plony włókna wyższe od importowanych konopi jedno- i dwupiennych.

Niektóre typy konopi są użytkowane od dawna w wielu krajach do produkcji narkotycznych (marihuana i haszysz). Wiatro- i obcopylność konopi sprawia, że uprawa może być ściśle kontrolowana w kierunkuj wykluczenia chemotypu narkotycznego. W Polsce mogą być wysiewane tylko nasiona znanego pochodzenia, posiadające atest i będące wyłącznie konopiami jednopiennymi.

Gwarancją uzyskania przez rolnika wysokich i w pełni opłacalnych plonów jest zapewnienie konopiom optymalnych warunków rozwoju i wzrostu w wyniku stosowania zasad poprawnej agrotechniki.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE

Konopie z uwagi na duży współczynnik transpiracji (od 440 do 770), oraz tworzenie znacznej ilości suchej masy, mają duże zapotrzebowanie na wodę zarówno pod względem wilgotności gleby jak i powietrza. Wymagania klimatyczne uwarunkowane są różnorodnością odmian oraz klimatów, w jakich rosną.

Konopie krajowe, będące przedstawicielami form środkowoeuropejskich, przystosowane są do warunków klimatu umiarkowanie chłodnego. Kiełkują w temperaturze 1 C , wytrzymują bez uszkodzeń przymrozki wiosenne do -5 C. W okresie intensywnego wzrostu ( czerwie –lipiec) konopie wymagają wysokiej temperatury i dużych ilości wody.

Według Dembinskiego ( 1992), na wytworzenie jednostki suchej masy zużywają 1,5-2 raza więcej wody niż pszenica, a według Bocsa i Karusa (1997)
w okresie wegetacji potrzebują 250 mm opadów. W warunkach polskich suma opadów na ogół wystarcza konopiom, jednak ze względu na okresowe susze, które znacznie obniżają plony dostępność wody nagromadzonej w glebie jest bardzo istotna.

Jak wykazały lizymetryczne doświadczenia (Rozmiarem 1965), odpowiedni z punktu widzenia plonu słomy i nasion konopi jest poziom wody gruntowej sięgający 120 cm. Jeszcze lepsze efekty daje obniżenie lustra wody gruntowej poniżej 120 cm w fazie rozdzielania się płci roślin, ponieważ umożliwia rozrost systemu korzeniowego i wymianę gazów w glebie. Poziom wyższy jest z reguły szkodliwy, z czego jednak nie należy wysnuwać wniosku, iż konopie lepiej rosną w warunkach posusznych. Odwrotnie, na niedobór wody w glebie reagują spadkiem masy i jakości plonu. W omawianych doświadczeniach złe warunki wodne w okresie przed kwitnieniem powodowały przede wszystkim obniżanie się plonu słomy, natomiast po kwitnieniu wywoływały zniżkę plonu nasion. Przy tym głowacze okazały się bardziej odporne na działanie warunków wodnych niż płaskonie. Charakterystyczne, że susza nie wywoływała wyraźnego spadku zawartości włókna technicznego w słomie, choć zmieniała jego cechy. Poprawa warunków wilgotnościowych przynosiła natomiast efekty korzystne. Nawet mała dawka wody dostarczana roślinom w czasie całego okresu wegetacji wywołała znaczną zwyżkę plonu nasion. Zwiększenie wilgotności gleby przez stałe, coraz obfitsze podlewanie, spowodowało również zwiększenie plonów, przede wszystkim słomy.

Ze zjawisk pogodowych największe szkody powodują: gradobicia ( złamania i ścięcia łodyg) i woda utrzymująca się na powierzchni gleby. Rośliny obumierają, kiedy woda zalewowa utrzymuje się przez ponad 24 godziny, a woda z nadmiernych opadów – przez ponad 12 godzin. Huraganowe wiatry powodują też złamania, splątania i otarcia łodyg, a okresowe susze skracają rośliny.

WYMAGANIA GLEBOWE
Konopie są uniwersalną rośliną niewymagającą specjalnych warunków. Najlepiej rosną na glebach żyznych i głębokich, takich jak czarnoziemy, czarne ziemie, gleby próchnicze, pyłowe wytworzone iłów, glin, lessów, a także mady o głębokiej warstwie ornej, zasobnej w wodę i składniki pokarmowe. Można uprawiać je również na niskich torfach, choć uzyskuje się wtedy gorsze włókno. Odczyn ph 6,5-7,6. Silny system korzeniowy konopi sięga do 2 m i wykazuje zdolność do pobierania składników nawet z trudno rozpuszczalnych związków glebowych. Intensywne pobieranie składników przez konopie prowadzi do silnego wyczerpania zapasów glebowych. Plon 10 t słomy z ha wraz z odpowiednim plonem nasion (około 0,5 t)  pobiera :
190 kg azotu(n) + 70 kg fosforu (p2o5)+160 kg potasu (k2o)+40kg magnezu (MgO) +170 kg wapnia (CaO). Nieodpowiednie są gleby lekkie piaszczyste, podmokłe gliny i gleby kwaśne.

 WYBÓR STANOWISKA

Wybór stanowiska jest jednym z czynników zdrowotności plantacji. Poprzednio uważano za słuszne uprawianie konopi na tzw. Konopiskach tzn, uprawianych po sobie. Ostatnio przeprowadzone obserwacje wykazały, że konopie uprawiane po sobie tworzą sprzyjające warunki do szerzenia się chorób, jak np. zgorzel siewek, zgnilizna twardzikowa, oraz pasożytów roślinnych. Można wyciągnąć z tego wniosek, że konopie, podobnie jak len, nie mogą być uprawiane po sobie, a przerwa między uprawą powinna wynosić 4-5 lat.

Konopie udają się na stanowiskach bogatych w azot i wymagają gleb żyznych i głębokich, o uregulowanych stosunkach wilgotnościowych, zasobnych w składniki pokarmowe i próchnicę, wysoce strukturalnych, często zaliczanych do gleb typu pszenno-buraczanego. Korzystna jest stara siła nawozowa.

Gleby, na których są uprawiane konopie w kraju, to przeważnie bielice próchnicze, lessy, czarnoziemy zdegradowane oraz mady, jak też gleby wapienne (rędziny), czarne ziemie o odczynie alkalicznym. Należy unikać gleb o płytkiej warstwie ornej lub takich, gdzie wody gruntowe zalegają płycej niż 80 cm. Wybierając stanowisko pod konopie siewne, należy zwrócić szczególną uwagę na zachwaszczenie pola a zwłaszcza perz. Plantacji nie należy zakładać na polach silnie zaperzonych, ubogich i niestrukturalnych.

– Optymalne pH 7,1-7,6, nie zaleca się stanowisk o pH<6,0

– Poziom wód gruntowych nie może zalegać płycej niż 80cm.

Wybierając stanowisko należy pamiętać, aby unikać takiego, w którym może grozić konopiom następcze działanie herbicydów triasowych zastosowanych w przedplonie ( objawy: na roślinach 5-15 cm zasychają liście i deformuje się łodyga, co w końcu powoduje zamieranie).

źródło:

fragment pracy inżynierskiej ” Perspektywy upraw i rozwoju konopi siewnej w Polsce”

Jakub Gajewski

• About
• Latest Posts

Jakub Gajewski

Wiceprezes at Wolne Konopie

Skończył studia na kierunku architektura krajobrazu w PWSZ. Społecznik i przedsiębiorca. Współzałożyciel oraz wiceprezes Stowarzyszenia Wolne Konopie. Edukator, organizator licznych manifestacji i wydarzeń dotyczących konopi. Adwokat i pasjonat tej rośliny.

Latest posts by Jakub Gajewski (see all)

• Konopie w jednej grupie z heroiną? Analiza kontrowersyjnej klasyfikacji i nasze działania - 26 listopada 2024
• Prośba do obywateli: Zapytajcie kandydatów o depenalizację marihuany! - 26 listopada 2024
• Pismo do Ministerstwa Zdrowia w sprawie ograniczenia teleporad dla pacjentów korzystających z medycznej marihuany - 24 listopada 2024